Manastir Žiča

je manastir Srpske pravoslavne crkve koji se nalazi u blizini grada Kraljeva pokraj mesta gde Ibar svoje vode predaje Zapadnoj Moravi. Ovaj drevni hram posvećen je Vaznesenju Gospodnjem, Hristovom Spasu. Nalazi se u podnožju planine Stolovi. Manastir je aktivan i o njemu se brinu monahinje.

„Majka svih crkava” postaje hram u kome se za prvog srpskog kralja 1217.godine kruniše njen ktitor Stefan Prvovenčani. Dve godine kasnije dobija ulogu prvog sedišta Srpske arhiepiskopije. U Žiči će se, kaže legenda, uklesati u grb grada Kraljeva i krunisati jos šest kraljeva, i za svakoga će biti otvorena a zatim i zazidana po jedna vrata, te otud i ono poetično „sedmovrata Žiča“ .

Manastir je sagradjen između 1205. i 1225. godine. Kada se početkom XIII veka Sveti Sava vratio sa Svete gore u Srbiju, srpska država je bila potresena sukobom između naslednika srpskog trona, Stefana i Vukana. Pomirivši zavađenu braću Sveti Sava je zajedno sa Stefanom odlučio da sagradi manastir Žiču kao srpsku carsku lavru. Mesto na kom se gradio manastir bilo je podjednako udaljeno i od Carigrada i od Rima, što je značilo da je Srbija na raskršću između pravoslavnog Istoka i rimokatoličkog Zapada.

Povelje kralja Stefana Prvovenčanog (1196-1228) i njegovog sina, kralja Radoslava (1228-1234), spadaju u najstarije istorijske izvore o manastiru Žiči. Nadalje, u drugoj i trećoj deceniji XIII veka, ove povelje su prepisane na zidove prolaza, ispod kule i na ulazu u crkvu.

U poslednjim decenijama XIII veka Žiča je oskrnavljena i razrušena posle pustošenja Tatara i njihovih vazala Drmana, Kudelina i kneza Šišmana. Sedište arhiepiskopije je bilo preneto u Peć, ali je srpski kralj Stefan Uroš II Milutin (1282- 1321) preduzeo radove na obnovi razrušenog manastira.

Za vreme otomanske vlasti manastir je često bio na meti napada. Preko 150 godina crkva manastira Žiče je bila bez krovnog pokrivača.

U jednom zapisu iz 1829. godine govori se da je Žiča samo jedna velika ruševina. Obnova zapuštenog manastira počinje 1855. godine zahvaljujući trudoljubivom episkopu Joanikiju Neškoviću. Već 1882. godine u Žiči je krunisan kralj Milan Obrenović. Najveće stradanje Žiča je doživela za vreme Drugog svetskog rata kada su Nemci bombardovali manastir. Deo severnog zida je do temelja porušen, a svi objekti koji su se nalazili oko crkve bili su zapaljeni. Nakon bombardovanja je vladika žički Nikolaj Velimirović odveden u internaciju u logor Dahau.

Crkva Svetog Spasa je jednobrodna gradjevina monumentalnih dimenzija za svoje doba, sa oltarskim prostorom usmerenim prema severoistoku i sa prostranom pripratom sa pirgom (kulom) na jugozapadnoj strani. Osnova crkve ima oblik slobodnog krsta. Dužina osnove je 44 m, među najvećim u Srbiji srednjeg veka. Na zapadnoj strani je prostrani narteks (predvorje, prednji deo crkve), sa krstastim rebrastim svodovima. Na ulazu se nalazi visoka kula. Fasada je obojena u crveno, kao manastiri u Svetoj Gori. Crvena fasada manastira je simbol kraljevstva.

Hram nije kao nekad oslikan freskama, sačuvana je svega petina i vrlo malo fresaka sa pocetka XIII veka. Punih sedam i po vekova istoriju Crkve Svetog Spasa su pratili ratovi, požari i razaranja svake vrste i čudo je da je i slikarstvo i u ovako malom obimu sačuvano.

Očaran njenom lepotom,Vasko Popa je nadahnuto opevao Žiču:

Žiča

Crvena gospodjo Žičo

iz mog srca izlaziš

Koračaš sedmovrata

U pratnji svog ženika sunca

Po zrelim talasima žita

I stojiš na samom vrhu

Izabranog trougla u plamenu

Prkosiš i suncokretu

I žitoskvrnitelju

Iz dva carska ugla pod tobom

Koračaš u pravcu svoje visine

I visoke ljubavi

u jednom mogućem pravcu

Koračaj ljubim ti korake

Crvena gospođo Žičo

izvor: http://www.zaduzbine-nemanjica.rs

http://sr.wikipedia.org